W Centrum Warszawy w czerwcu 2021 roku znalazł schronienie Park Miniatur, czyli zbiór budynków odtworzonych w mniejszej skali za pomocą drukarki 3D i materiałów odpornych na warunki atmosferyczne, niegdyś będących chlubą stolicy (1). Budowle odtworzyła grupa architektów, a sam park zmieniał wielokrotnie swoje miejsce. W przeszłości znajdował się w Domu Towarowym Braci Jabłkowskich przy Brackiej 25, parku Sowińskiego na Woli, później przez 2,5 roku w dawnym Banku Wilhelma Landaua przy Senatorskiej 38, czy w Głównej Bibliotece Rolniczej. Projekt miał służyć przede wszystkim celom edukacyjnym. Miniatury oglądały z zainteresowaniem liczne wycieczki szkolne zwiedzając przedwojenną Warszawę w miniaturowej skali. 

Liczne przeprowadzki parku miniatur nie były bynajmniej dobrowolne. Kolejne instytucje rezygnowały z opieki nad odbudowanymi “zabytkami” i tak trafiły na legendarną działkę Tadeusza Kossa, u zbiegu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej, czyli na skraju Parku Świętokrzyskiego. 

Tadeusz Koss odzyskał w 2008 roku działkę odziedziczoną po dziadku do którego należała kamienica przed wojną stojąca w tym miejscu. “Mówił wtedy „Stołecznej”, że nie ma żadnych planów względem tej ziemi i że w zupełności wystarczy mu świadomość, że ją ma” (2). Chęć zarobku jednak zwyciężyła, ale napotkała na trudności związane z położeniem działki na skraju parku Świętokrzyskiego, dlatego ratusz po sprawdzeniu zapisów w planie zagospodarowania, nie godził się ani na odbudowę przedwojennej kamienicy, ani na stawianie nowych budynków. Wtedy zaczęła się działalność “inwestycyjna” Tadeusza Kossa, który stawiał tam przeróżne wolnostojące budki gastronomiczne oferujące “lody, gofry, kebab”, a nawet samolot z barem w środku, udekorowany narodowymi barwami. Samolot przykuwał uwagę i przypominał przydrożny krajobraz lat 90. 

Ostatecznie budki zostały decyzją urzędu zlikwidowane i ustąpiły miejsca parkowi miniatur. Malutkie budowle nie mając ochrony w postaci firmy ochroniarskiej, ani “pieczy konserwatorskiej” zostały zniszczone przez nieznanych sprawców. Koszt naprawy właściciel miniatur Rafał Kunach oszacował na 100 tys zł i przestał zajmować się “nieruchomościami”. Stołeczny ratusz również nigdy nie zainteresował się obiektami, a sama działka po śmierci Tadeusza Kossa została sprzedana przez jego dzieci innemu podmiotowi. Obecnie hula tam wiatr, części zdewastowanych budynków leżą bezwładnie na trawie, wokół ścielą się porozrzucane butelki po piwie i liczne śmieci. W najlepszym stanie zdają się być konstrukcja Wielkiej Synagogi na Tłomackiem i Gościnny Dwór. Ruiny miniatur na rogu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej mogą posłużyć za metaforę historii Warszawy. Chcąc rzucić światło na zmniejszone, powtórnie zdewastowane “perły warszawskiej architektury”, chcemy opowiedzieć historię tego kawałka Warszawy, w której to historii, jak w soczewce skupiają się zdarzenia i procesy związane z dziejami miasta. 

Tutorka:
Kamila Szejnoch